Kwaliteit besluitvorming
Onderwerp
Beslissingen van de afgelopen regeringen waren veelal de uitkomst van een krachtenspel van de lobbies, eerder dan een rationele afweging van voorliggende opties. De meeste problemen zijn daar op terug te voeren.
Doordat de samenleving complex- en samenhangend is, en hiermee geen rekening wordt gehouden, treden er onvoorziene bijeffecten op die daarna weer moeten worden gecorrigeerd. Soms zijn de effecten van beleid zelfs tegenovergesteld aan wat werd beoogd: zie het biomassa dossier.
Irene van den Berg is journalist en columnist, gespecialiseerd in financiële psychologie. Zij probeert ons economische gedrag te verklaren.
Als journalist is het belangrijk rekening te houden met de lezer, werd er al op mijn opleiding dagbladjournalistiek ingestampt. Een humaninterestverhaal voor een zaterdagmagazine vereist een andere pen dan een rechtbankverslag of een nieuwsbericht over jaarcijfers voor een financiële bijlage. De doelgroep van een medium bepaalt voor een belangrijk deel de toon, het onderwerp en de insteek van een verhaal. En dus dwing ik mezelf regelmatig stil te staan bij de vraag ‘voor wie doe ik dit eigenlijk’.
Ik hoop dat politici zichzelf die vraag ook af en toe stellen; en dat het antwoord dan is ‘voor de burger’. Ik twijfel daar wel steeds vaker aan. Deze week bleek uit een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving dat vooral particulieren dokken voor de energietransitie. Burgers betalen onevenredig veel belasting over gas, elektriciteit en benzine voor hun aandeel in de opwarming van de aarde. De industrie en landbouw komen daarentegen juist gemakkelijk weg: zij betalen veel te weinig voor de vervuiling die ze veroorzaken.
Ander voorbeeld: de groei van de luchtvaart kost de burger jaarlijks tussen de 2,3 en 3,1 miljard euro, blijkt uit een nieuw rapport van onderzoeksbureau CE Delft. De onderzoekers keken niet alleen naar de ontwikkeling van de economie, maar ook naar geluidsoverlast, milieuvervuiling en gezondheidskosten. Onder de streep blijkt de groei van Schiphol dan juist welvaart te kosten. De conclusie van de onderzoekers is luid en duidelijk: groei van de luchtvaart is niet in het belang van de Nederlandse burger.
Maar daar heeft de politiek lak aan. In de Luchtvaartnota, waarmee het kabinet eind vorig jaar instemde, is ruimte voor groei van Schiphol met 40.000 starts en landingen. En zo kan ik deze hele pagina volschrijven met voorbeelden waarbij de burger er bekaaid vanaf komt: de provincie Noord-Holland die veel te weinig doet om haar inwoners te beschermen tegen de ziekmakende uitstoot van rookpluimen van Tata Steel, de provincie Noord-Brabant die weigert op te treden tegen de stankoverlast van een grote mestverwerker.
Waarom handelt een overheid tegengesteld aan de belangen van haar eigen burgers? Het is een vraag die zich steeds vaker aan me opdringt. Ik vrees dat het regelmatig gebeurt uit eigenbelang: nogal wat politici hopen na hun politieke loopbaan nog carrière te maken in het bedrijfsleven. En dan helpt het als je het Schiphol, Tata Steel of ING niet al te moeilijk hebt gemaakt. Soms is het misschien ook gewoon incompetentie. En dan zijn er nog de giften die politieke partijen ontvangen van succesvolle zakenlui. Daar verwachten ze niets voor terug. Tuurlijk niet. Helemaal niet. Hebben ze er ooit iets voor teruggevraagd? Nee, want dat is ook helemaal niet nodig. De invloed van geld is veel subtieler.
Wat ook meespeelt, is dat er geen club van gemiddelde Nederlanders is. Politici spreken meestal met groepen die een duidelijk belang hebben, zoals werkgevers, vakbonden, boeren, natuurorganisaties, enzovoorts. Maar er is geen vereniging voor gemiddelde Nederlanders die liever schone dan vieze lucht inademen. Ja, eens in de vier jaar kan de gemiddelde Nederlander zich uitspreken, tijdens de verkiezingen. Die zijn onlangs geweest. Dus de prioriteit ligt de komende jaren weer elders.
Gerelateerde organisaties
Tags: